Sosyal Medyadaki Yemek Pornografisi, Küreselleşmenin Sebeplerinden mi Sonuçlarından mı?
İnternet teknolojisinin gelişmesiyle birlikte sosyal medya kullanımı hayatımıza iyice yerleşerek kullanıcı sayısını arttırmaktadır. Her geçen gün daha da önemli hale gelen sosyal paylaşım platformları aracılığıyla insanlar sosyalleşme ihtiyaçlarını gerçekleştirerek kendilerini ifade etmektedirler.
Gün içerisinde sosyal medyada paylaşım yapmayı gerekli hisseden bireyler, bilinmek isteğiyle güvenliklerini, mahremiyetlerini ve olası tehlikeleri göz ardı ederek her yerde ve her anlarını göstermektedir. Beğenilme, onaylanma, takdir edilme, popüler olma, statü atlama, imaj ve kimlik oluşturma, bir gruba aidiyeti gösterme gibi çeşitli nedenlerden ötürü her anın takipçilerle paylaşılması gibi bir kültür oluşmaktadır. Bu kültürde değişimin en fazla etkisini gösterdiği alanların başında yeme-içme alışkanlıkları gelmektedir.
Bireylerin gün içerisinde yiyecekleri yemeklerin fotoğraflarını sosyal medyada paylaşmalarıyla yeni bir yaşam tarzı ortaya çıkmıştır. Kültürel açıdan bakıldığında ne yenildiğinin konuşulması dahi hoş karşılanmazken yenilecek olan yemeğin teşhir edilmesi alışkanlık haline gelmiştir. İnsanın temel ihtiyaçlarından olan yemek yeme ihtiyacının çekilen ve paylaşılan fotoğraflar ile göstergeye döndüğü düşünülmektedir. Tüketim alışkanlıklarımızın değişmesi sonucu insanlığın zorunlu ihtiyaçlarından biri olan yemek yeme ihtiyacının uğradığı değişim de gözardı edilemeyecek boyuta ulaşmıştır.
Bundan daha birkaç yıl önce, insanlar hangi restoranda yemek yiyeceklerine ya da evde ne pişireceklerine karar vermek için geleneksel medyada yer alan içeriklerden ya da arkadaşlarının tavsiyelerinden yararlanırken; günümüzde Instagram’da paylaşılan fotoğraf ve deneyimler, insanların yeme-içme alışkanlıklarını şekillendirmektedir.
Hayatta kalmak için temel bir ihtiyaç olan yemek ile insan arasındaki karmaşık ilişkiyi anlamak için, belki de ilkel atalarımızdan, teknolojik olanakların sınırsız biçimde kullanıldığı günümüze gelene dek geçirdiği değişim ve dönüşümü incelemek gerekir. Yemek kültürlerinin bugün geldiği noktanın anlaşılması açısından, ilkel atalarımızın yiyeceklere nasıl ulaştıkları, pişirdikleri ve tükettiklerinin tarihine değinmek gerekmektedir. İnsan türünün var olduğu ilk günden bu yana, başlıca kaygısı beslenme olmuştur.
Bu kaygının neticesinde ortaya çıkan; gıda arayışı, yetiştirilmesi ve ticaretinin yapılması, insanlık tarihinin katalizörü olmuştur. İnsanların yiyeceğe ulaşma çabası serüveninde, yeni topraklar, yeni yiyecekler, yeni yollar keşfedilmiştir. Bu keşifler insanoğlunun maceraperest ruhundan değil, beslenme ihtiyacı ve ticaret yapma amacından ileri gelmektedir. Diğer taraftan bütün bu keşifler, sadece maddi kazanç sağlamakla kalmamış, bilgi alışverişinin de önünü açmıştır.
Yemek kültüründe hayatını idame ettirmek amacıyla iş gücü olarak çalışanlar, üreticiler, aşçılar, şefler, kültürü nesilden nesile aktarmayı misyon edinenler, gurmeler, amatör gurmeler, yemek yazarları; sosyal medya gibi iletişim kanallarının önlenemez yükselişi ile beraber, bu platformlar aracılığıyla deneyim ve tavsiyelerini paylaşarak, takipçilerini etkilemeye çalışmaktadırlar. Dolayısıyla yemek yazarı, şef, gurme, restorantör gibi kavramlar yeniden tanımlanmakta ve bambaşka çehreler edinmektedir.
Günümüzde İnternet; İnstagram postları veya çeşitli restoranları öven gurme hesaplarıyla dolup taşmaktadır. Restoranlar ve şefler, akıllı telefonların ekranlarında daha iyi görünen yemeklere göre menülerini revize etmekteler. Menüler ve restoranların iç mimarisi, Instagram’da daha iyi görünmek için yeniden tasarlanmaktadır.
Kısacası, günümüzde , özellikle Instagram için yemekler hazırlanmaktadır. Bir kase çorba ya da tost fotoğrafı, Instagram’a uygun bir içerik değildir. Parlak ve rengarenk görünen tatlılar, içerisinden çikolata sosu akıtılan browniler, çızırdama sesinin eşlik ettiği ve alışılagelmişten farklı garnitürlerle servis edilen köfte görselleri, Instagram için cazip görseller olarak kabul edilmektedir.
Bir araştırmaya denk geldim. Instagram kullanıcılarının yemek kültürlerinin dönüşümünde, sosyal medyanın izleri araştırılmış. Bu amaç doğrultusunda; Instagram gurmeleri ve takipçileri ile gerçekleştirilen; anket ve derinlemesine görüşme olmak üzere 2 araştırma yöntemi kullanılmış. Instagram gurmelerinin takipçileri üzerine yapılan anket; 284 kadın, 245 erkek olmak üzere, toplam 529 kişi ile yapılmıştır. Instagram gurmeleri ile yapılan derinlemesine görüşmeler ise; 5’i kadın, 5’i erkek olmak üzere 10 katılımcıyla yapılmıştır.
Instagram gurmelerinin yemek konusunda uzman, güvenilir ve bilgi sahibi olmaları, takipçilerinin yemek tercihlerinde ve yeme alışkanlıklarında etkili olduğu ortaya çıkmış. Takipçilerin Instagram gurmelerinin paylaştıklarından etkilenme düzeylerinin; takipçilerin sosyo-ekonomik düzeyleri ve Instagram kullanım sıklıklarıyla bağlantılı olduğu sonucuna ulaşılmış. Bununla birlikte, Instagram insanların gösteriş ve algı yaratma amacıyla kullandıkları bir alan haline gelmiştir. İnsanlar eskiden beslenmek için yiyorken; artık yemek bir eğlence, gösteri unsuru haline gelmiştir. Instagram’da yiyeceklerin bir gösteri ile birlikte servis edilmesi, gıda ponogrofisi denen durumun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Günümüz toplumunda yeme eylemi statü göstergesine dönüşmüştür. İnsanların bu şekilde kendilerini göstermelerine sosyal medya çok elverişli bir ortam sunmaktadır.
Ve sosyal medyayı kullanan bireyler paylaşımlarıyla birbirlerini çevrelerini etkilemektedir, özendirmektedir. Böylelikle bu yeme içme tüketim kültürü yaygınlaşmaktadır. İnstagram ise kullanıcıların paylaşımlarıyla diğer bireylere neyi, nasıl, nerede tüketmesi gerektiğiyle ilgili yönlendirme imkanı sunmaktadır. Hayatta kalma amaçlarımızdan biri olan karnımızı doyurma eylemi artık araç haline gelmiştir. Bu yiyecek aracı üzerinden ise çeşitli mesajlar iletilebilmektedir. Bu kadar anlam yüklenilen ve paylaşımlarla sosyal medya da aktif kalmaya çalışan kullanıcılar için gerçek kimlikten öte dijital kimlik öne geçmiştir.
Bu bağlamda, küreselleşme ve onun getirdiği ekonomik trendler, insanların yemek kültürünü değiştirmektedir. Instagram bu durumun nedeni değil, sonucudur.
