Tarlada Başlayıp Tarlada Devam Eden Bir Yolculuk : TABİİ.CO
Tabii.Co ‘nun kurucusu Ümit Suna; değişimin, dönüşümün ve tersine göçün hayatındaki olumlu-olumsuz tüm izlerini o kadar samimi dile getirdi ki, her 3 kişiden 1’inin “Bu Benim Hayatım” diyeceğine eminiz, ama kanıtlayamayız ☺
Ben Ege’nin tam ortasında dümdüz ovanın yüzünde tozun toprağın içinde bir köyde doğdum. Köy okullarında eskiden yaz tatilleri erken başlardı, biz Mayıs ayında karne alırdık. Çünkü iş var, çocuklar bağ bahçedeki yardımcılar nihayetinde. Bu yüzden milli eğitim yöresel etkilere göre kısaltılırdı. Babamla pazarlara gider bir kamyonet sebze satardık, köy kalabalıktı bahçecilik, meyvecilik, bağcılık yapılırdı. Buna rağmen bütün köylü çiftçiliğin ve aslında toprakla uğraşmanın ne kadar zor olduğunu tek bir ağızdan bağırıyordu. “Oku çocuğum bak bubanın halini görüyon oku kurtar kendini, burlarda hayır yok”. Şehre gidip oralarda iş kuranlar parmakla gösterilir, itibar görürdü. Ben de okudum, köyden çıktım, farklı şehirlerde yaşadım, çalıştım. Ne tam bir kentli oldum ne de köylü kaldım,
Beyaz yakalı denilen entellektüel sermayesini, maaş karşılığı satan bir kent köylüsüydüm aslında.
Düzenli bir gelirim olmasına karşın acayip bir kaygı yaşıyordum, çok sonraları öğrendiğim patolojik boyutta bir kaygı bozukluğu yaşıyormuşum farkından olmadan. Bu bahsettiğim kaygı bozukluğuyla eş zamanlı olarak hayattaki anlam arayışım da bir yere varmamıştı. Çalıştığım işi değersizleştiriyordum, çünkü sistem de beni değersizleştiriyordu.
“Beyaz yakalı” denilen kurumsal iş hayatı hiçbir zaman tam olarak tatmin sağlamayan, başarının tadını alamadığım, pozisyonların rollerine sıkıştırıldığım, eleştirel düşünceye kıymet bulamadığım bir “ekosistem” oldu benim için. Artık bunun dışına çıkarsam kendi başıma başarılı olamayacağıma inanıyordum, becerilerimin törpülendiğini, vizyonumun daraldığını hissediyordum. Ama ben bundan ibaret değildim. Çok sıkı bir birikim planı yaptım ve yeterli olduğunu düşündüğüm bir zamanda istifa edip ayrıldım. Aşırı keskin, yıkıcı ve hesapsızca, fakat iyi ki.
Kendime zaman istiyordum Sezen Aksu gibi zaman, sadece birazcık zaman. Hiçbir şey yapma zorunluluğu hissetmeden, bir yere yetişmeye uğraşmadan biraz seyahat ettim. Kurumsal iş hayatım boyunca edindiğim profesyonel becerileri satabildiğimi farkettim sonra, hem de tam zamanlı bir işte çalışmadan, bir ofise bağlı kalmadan ve saatlerce dünyanın en verimsiz toplantılarına katılmak zorunda kalmadan. Hem şehirde hem de köyde olabileceğim bir model doğmuş oldu.
2020 yılı başında tamamen köye yerleştim, bu sefer şehirlerdeki temiz gıdaya erişme zorluğunu tecrübe eden bir kentli olarak döndüm.
Manisa’ya bağlı Turgutlu Yeniköy’de babamdan kalan meyve bahçesi, bağ ve bostanda varolan üretimleri devam ettirmeye başladım. Şehirdeyken yaşadığım temiz gıda sorunsalına kendi ölçeğimde çözüm üretme yollarına kafa yordum, gözlem yaptım, mevsimlere, havaya, toprağa, suya, bitkilere baktım. Bir yılllık bu döngü sürecinde bahçelerde olan meyve, sebze ve bunlardan çıkan üretimleri Instagram sayfamdan satışına başladım. Burası biyoçeşitliliğin çok yüksek olduğu bir bölge, ne eksen biçilir denecek kadar bereketli topraklar.
Fakat zirai ilaç bayii yönlendirmesiyle yoğun şekilde tarım zehirleri kullanımı var. Doğada denge içinde birbirleriyle simbiyotik ilişki kuran böcek, sinek, bit vb. tarım zehirlerinden olumsuz etkileniyorlar, bitkilere zarar veren böceklerin güçlenip çoğalmasına sebep oluyor. Yabani otları yok ettiğinizde de oradan beslenen börtü böcek bu sefer meyve ağaçlarınıza saldırıyor. Kahvede otur dinle herkes yüksek ziraat mühendisi, hangi ilaç ne işe yarar hangi meyveyi dikmelisin, ne para eder etmez ezberden dinleyebilirsin. Kimi ne kadar dinlemem gerektiğine zamanla karar verdim. Bu arada yeri gelmişken, köyde şehirden farklı bir sosyoloji olduğunu hatırlatmak isterim, köyde izole bir off-grid hayat yaşamak imkansız o yüzden ilişkiler kurmak ve yaşatmak gereken bir yer. Şehirde apartman komşunu tanımadan yaşayıp gidebilirsin kimse bunu dert etmez ama köyde öyle bir hayat mümkün değil. Çok derine girmeden konumuza dönüyorum zira Tanıl Bora bunun için kitaplar yazmış benim tespitler dizmem manasız olur.
Köydeki üretim sürecinde mono kültür tarımın doğaya zararının yanında para kazandırmayan bir yöntem olduğunu gördüm. Bahçenin tamamını domates ekip salça fabrikasına satmak, üzümü kurutup işletmeye vermek, turşu fabrikasına sözleşmeli biber ekmek, eriği bahçeden tüccara satmak gibi yöntemlerle bu işten para kazanılmıyor, haliyle asgarisinden maaşlı bir iş en kestirme seçenek olabiliyor. Kendi ürününü nihai tüketiciye ulaştırabilen yok, en basitinden pazara götürüp satan köyde sadece 1 kişi var.
Bu çiftçilerin değil bence memleketin sorunu, çünkü çiftçilik kompleks bir iş, insanlar hangi birine koştursun.
Üretmek zaten zor, pazarlamak ayrı, satmak ayrı ayrı işler. Benim geçen yıl üretimlerimin tamamı aramızda hiçbir aracı olmadan tüketiciye ulaştı. Benden ürün alan herkesle konuşuyorum, bir yerden tanışımışız ya arkadaşım yada arkadaşımın tavsiyesiyle bana ulaşmış. Bunu her üreticinin yapabilmesi kolay değil, örgütlenmek farklı fonksiyonları paylaştımak için etkili bir yöntem olmakla birlikte örgütlenmenin üreticiden değil nihai tüketiciden başlaması gerektiğini düşünüyorum. Bu sebepten topluluk destekli tarımı, gıda topluluklarını büyük umut vaadeden gelişmeler olarak görüyorum. Köyde üretici topluluğu oluşturmak şehirde tüketici topluluğu oluşturmaktan çok daha zor, az önce de bahsettiğim gibi köyde farklı bir sosyoloji var deneyimlemeden anlamak olası değil, benim de bunu tarif edecek lügatım kıt.
Şöyle izah edebilirim; örgütlenme fikrini köyde ateşlemek konuşarak olacak iş değil köyde laf geçmez, köy icraat yeridir.
Kaç ton üzüm kaldırdın, erikten kaç para aldın sen bunlardan bahset, yaptıkların neticesinde buranın deyimiyle sende bir “ışılama” (gelişme, kalkınma, zenginleşme) varsa sözün geçer, insanlar senin yaptığını yapar örnek olursun ve değişim başlar. O yüzden köye gelip ilaçsız olsun, organik yapalım, tüccara vermeyelim, peki ya karbon ayak izimiz diye kendimizi paralamaya gerek yok. “Ayinesi iştir kişinin” diye boşuna dememişler, köyde demo çalışıyor. Once yapmak sonra konuşmak lazım. Ben de o yüzden geçen yıl kimseyi dinlemeden ve kimseye karışmadan kendi bildiğimi yaptım, babamdan eskiden bağcılığı nasıl yaptığını öğrenmiştim sadece onları uyguladım, bağı sürmedim çapalamadım otunu ellemedim. İlaçsız olmaz diyenlere anlatacak koca bir deneyimim oldu. Dedim ya sadece temiz üretmek yetmiyor, çıkan ürünü nasıl değerlendirdin bu asıl mesele.
Bizler büyük arazileri olan üreticiler değiliz, çoğu mirasla bölündükçe küçülmüş 10-15 dönüm yerde birlikte üreten aileler. İnsanlar küçük ölçekli bağlarından para kazanamayınca söküp yerine daha az masraflı olan meyve bahçeleri kuruyorlar. Bu topraklarda üzümün geçmişi 3500 yıl, hiç söküp yerine nektarin dikilir mi? Bitki örtüsünü değil yöntemleri değiştirmek lazım, yıllardır kuru üzümden para kazanamıyoruz ben de üzümü kurutmak yerine pekmezini yaptım. Pekmez deyince memlekette bir sürü meyveden farklı yöntemlerle pekmez yapılıyor. Bizimkisi sultaniye üzümden “günbalı”, bal gibi ama değil arılar yapmıyor pekmez değil çünkü bilindik şekilde kaynatılmıyor. Güneş altında koyulttuğumuz üzüm şırasından bal kıvamında çok otantik bir tat ortaya çıkıyor. Sadece asmadan kesilen üzümün suyundan içine koruyucu, kıvam arttırıcı, tatlandırıcı vs. ilave etmeye gerek kalmadan böylesi lezzetli bir ürün ortaya çıkmasından müthiş mutluyum, beni mutlu eden bu basitliği.
Bin yıllardır süren bağcılığı devam ettirmek ve şifalı bir ürün üretmek müthiş tatmin edici bir eylem oldu.
Diğer taraftan bağcılık neredeyse hiç atık üretmeyen işlerden birisidir. Baharda asmalara havadar bir ortam olsun diye seyreltmek için kopardığımız atılan yapraklardan salamura asma yaprağı, üzümü sıktıktan sonra kalan cibresinden sirke, bir miktar kuru üzüm, biraz da pestil. Tek bağdan 5 ürün, buyrun katma değerli üretim. Bu yazıda daha çok yolculuğun nasıl başladığına değindim, peki nasıl gidiyor sorusuna cevabım ise sonraki yazımda.
Sevgiyle, sağlıcakla kalın.
https://www.instagram.com/tabii.co/
